Przed swoją śmiercią, która nastąpiła w 430 roku, Augustyn „pozostawił Kościołowi klasztory męskie i żeń­skie, pełne sług i służebnic Boga, wraz z ich przełożonymi, oraz bibliotekami pełnymi książek” (św. Posydiusz).

Duchowość rodziny augustiańskiej pochodzi jednak nie tylko od tego wielkiego Ojca Kościoła, ale też z drugiego ko­rzenia, jakim była praktyka życia eremicko – kontemplacyjnego niektórych wspólnot zakonnych powstałych w XII-XIII wie­ku w klimacie przebudzenia duchowego i kościelnego epoki. Te fundacje, które przyjęły regułę św. Augustyna i żyły jej duchowością, posiadały swoje pustelnie niedaleko terenów zamieszkanych; członkowie, świecy i kapłani, prowadzili życie modlitwy i srogiej pokuty, ale byli w ścisłym kontakcie z ludem, nie podejmując jednak bezpośredniej działalności duszpasterskiej.

W marcu 1256 r. w Rzymie, przy kościele Santa Maria del Popolo, z nakazu Papieża Aleksandra IV, spotkali się delegaci wszystkich klasztorów eremickich w liczbie 360 osób. W obecności delegata papieskiego wysłuchano i przyjęto wolę Papieża aby zjednoczyć się prawnie, w celu utworzenia jednego wielkiego Zakonu, Zakonu Ere­mitów św. Augustyna. W ten sposób powstała zakonna rodzina augustiańska, która została zaliczona do grona zakonów „żebrzących lub „braterstwa apostolskiego, na wzór Franciszkanów i Dominikanów, istniejących już od kilkudziesięciu lat i zatwierdzonych przez Kościół.

Celem, jaki sobie wyznaczyła Stolica Święta w zatwierdzaniu i stwarzaniu Zakonów braterstwa apostolskiego, było połączenie ślubowania rad ewangelicznych z bezpośrednim duszpaster­stwem wśród Ludu Bożego, w tym czasie bardzo potrzebującego autentycznego świadectwa życia chrześcijańskiego, ewangeliza­cji i troski duszpasterskiej.

W ten sposób Zakon Augustiański zaczął się charakteryzować poprzez pewien styl życia, które jest w tym samym czasie kontemplacyjne i apostolskie, poświęcone szukaniu Boga poprzez studium i życie wspólne, mające na celu przekazywanie Ludowi Bożemu poszukiwanej i odnalezionej prawdy. W ten sposób zbiegają się we wspaniałą jedność: poszukiwanie prawdy i życie we wspólnocie, podjęte przez samego Augustyna, życie kontemplacyjne eremitów, działanie apostolskie w różnych formach, wynikające z aktualnych potrzeb Kościoła.

Tym, którzy pragną uczestniczyć w jego doświadczeniu szuka­nia Boga, Augustyn proponuje przykład pierwotnej wspólnoty chrześcijańskiej z Jerozolimy, opisany w Dziejach Apostolskich: wszyscy wierzący mieli jedno serce i jedną duszę, wszystko było wspólne i każdemu było dawane według je­go własnych potrzeb. Jedność ideałów i planów, doskonałe życie we wspólnocie, szacunek dla wymagań i godności osoby – są trzema punktami charakteryzującymi wspólnotę, która w myśl samego Augustyna, pragnie być na ziemi znakiem Państwa Niebieskiego, obrazem – jednak tylko bladym i niedoskonałym – całkowitej jedności w miłości istniejącej między osobami Trójcy Świętej.

Opracowano na podstawie tekstu: o. Pietro Bellini, OSA, Rodzina Augustiańska między utopią a rzeczywistością.

Charyzmat

„Przede wszystkim, bracia najmilsi, miłujcie Boga, a następnie bliźniego, gdyż te przykazania zostały nam dane jako najważniejsze. Oto jest to, co nakazujemy zachowywać mieszkającym w klasztorze. Po pierwsze, dlatego zgromadziliście się w jedno, byście jednomyślnie mieszkali w domu i mieli jednego ducha i jedno serce skierowane ku Bogu. I nie nazywajcie czegokolwiek swoją własnością, lecz wszystko niech będzie dla was wspólne.”
św. Augustyn, Reguła I

Charyzmat Zakonu Augustianów opiera się przede wszystkim na duchowym doświadczeniu św. Augustyna. Ogólnie rzec biorąc, zawiera on w sobie cztery podstawowe elementy. Są to:
1) nieustanne poszukiwanie Boga,
2) w głębokiej wspólnocie z drugim człowiekiem,
3) w oparciu o prawdę o sobie samym, oraz
4) w zaangażowaniu na służbę Kościołowi.
Są to podstawowe filary, swoisty trzon duchowości augustiańskiej.

Kluczem do zrozumienia duchowości augustiańskiej jest słowo „wspólnota”. Dojrzała wiara i wspólnota z Bogiem musi, według św. Augustyna, wyrażać się w dojrzałych relacjach i wspólnocie z drugim człowiekiem. Tekstem, na którym on sam oparł swój ideał życia zakonnego, jest fragment z Dziejów Apostolskich mówiący o wspólnocie pierwszych chrześcijan: „Jeden duch i jedno serce ożywiały wszystkich wierzących. Żaden nie nazywał swoim tego, co posiadał, ale wszystko mieli wspólne.” [Dz 4,32] Dla św. Augustyna nie istnieje coś takiego jak dojrzała wiara, która jednocześnie byłaby zamknięta na wspólnotę z drugim człowiekiem.

Oczywiście, dojrzałą wspólnotę mogą stworzyć tylko osoby szczerze gotowe na to, by podjąć trud nieustannego poszukiwania Boga i tworzenia dojrzałych więzi. Życie we wspólnocie to nie sentymentalna, romantyczna „bajeczka”. Wymaga ono czasem dużo wysiłku i ofiary. Dlatego warunkiem prawdziwego realizowania duchowości augustiańskiej jest osobista dojrzałość i głębokie, osobiste życie wewnętrzne. Tylko głębokie zakorzenienie się w Bogu może uchronić człowieka przed iluzją i rozczarowaniem.

Jednocześnie św. Augustyn nie chciał, aby wspólnota zakonna, którą założył, zamykała się w swoim własnym „światku”, odgradzając się od problemów Kościoła. Prawdziwa duchowość augustiańska wyraża się więc również w „wyjściu poza mury klasztorne” i podejmowaniu różnorodnych działań duszpasterskich. W zależności od tego jakie kto ma dary i talenty, staramy się aby każdy mógł je rozwijać, „puścić je w obieg” i robić to do czego Bóg, przez wspólnotę zakonną, go powołał.

Wzorem św. Augustyna, w duchowości i charyzmacie Zakonu, duży nacisk kładziemy na studia. Miłość do Boga oznacza, że człowiek pragnie Go lepiej poznać. Dobrych studiów wymaga również zwykłe, rzetelne przygotowanie do pracy duszpasterskiej. Duchowość augustiańska łączy w sobie nastawienie na głębokie życie wewnętrzne (modlitwa, studia, itp.) oraz zaangażowanie apostolskie.

Duchowość

Duchowość Zakonu swój początek bierze z naśladowania Chrystusa, pozostając w zgodzie z zasadami ewangelicznymi i z działaniem Ducha Świętego. Podstawą dla duchowości augustiańskiej jest Reguła, która powinna kierować całym życiem.

Podstawowe wymiary augustiańskiej duchowości:

Aspekt ewangeliczny i eklezjalny
Naśladowania Chrystusa, pobudza do miłości dlatego też każdy augustianin zobowiązany jest do miłości Boga i bliźniego, co pozostaje w zgodzie z własnym uświęceniem. Miłować Chrystusa oznacza również miłość wobec Kościoła, który jest jego Ciałem, Matką chrześcijan i depozytariuszem prawdy objawionej.

• Istotnym elementem duchowości augustiańskiej jest studiowanie Pisma Świętego, w szczególności Nowego Testamentu. Studiowanie Pisma Świętego należy łączyć zawsze z modlitwą.
• Eucharystia jest codzienną ofiarą Kościoła, Ciała Chrystusa. Dlatego wszyscy którzy poświęcili się Chrystusowi z miłością powinni sprawować to niewysłowione Misterium przez które rozpaliło się wnętrze św. Augustyna.
• Maryja w duchowości augustiańskiej jest towarzyszką w doczesnej pielgrzymce i wspiera działalność apostolską.

Poszukiwanie Boga i wnętrze człowieka
Celem życia augustiańskiego jest nieustanne dążenie do Boga, aby zakosztować nieskończonego dobra, które zaspokaja ludzki głód szczęścia, Bóg bowiem „stworzył nas ukierunkowanych na Siebie i niespokojne jest serce nasze, dopóki nie spocznie w nim”. Stąd głównym celem wspólnotowego zaangażowania w życiu augustiańskim jest Bóg, którego powinno poszukiwać bez ograniczeń, tak jak i bezgranicznie kochać.
Boga można poszukiwać jedynie w Chrystusie Jezusie, Słowie, które dla nas stało się Ciałem, aby stać się też Drogą, Prawdą i Życiem. Modlitwa indywidualna i wspólnotowa, dbałość o własne wykształcenie, śledzenie bieżących wydarzeń i sama działalność apostolska – to wszystko czynniki niezbędne w poszukiwaniach. „Nic co ludzkie, nie jest nam obce” dlatego życie augustiańskie angażuje się w sprawy świata, którego obszar jest przedmiotem miłości Bożej.

Życie wspólnotowe
Życie wspólnotowe jakie proponuje św. Augustyn, na wzór pierwotnej wspólnoty apostolskiej, jest jakby antycypacją pełnej i ostatecznej jedności w Bogu i drogą do jej osiągnięcia. „Święta komunia życia” wśród braci jest darem Boga.
Każdy z braci ma obowiązek ze wszystkich sił dokładać starań do udoskonalenia życia wspólnotowego, aż zostanie osiągnięta jedność w miłości. Wspólnota stanowi zatem rodzaj zawiasów, na których zasadza się całe augustiańskie życie zakonne: jest to wspólnota braci żyjących zgodnie pod jednym dachem, mających jedną i jedno serce, razem poszukujących Boga i gotowych na służbę Kościołowi.