Home 9 Wstęp (komentarz o. Adolara Zumkellera)

Wstęp (komentarz o. Adolara Zumkellera)

Reguła św. Augustyna jest pisemkiem wielkości około 10 stron druku. Mimo to w literaturze monastycznej chrześcijańskiego Zachodu istnieje niewiele pism, które dorównują jej, jeżeli chodzi o wpływ.

Problem powstania i pratekstu Reguły Augustyna jest w istotnych punktach jasny dzięki badaniom Luca Verheijen’a, OSA ( L.Verheijen, La Regle dc Saint Augustin, 2 vol., Paris 1967.) Już w najstarszym rękopisie Reguły Augustyna, kodeksie z VI/VII w. z benedyktyńskiego opactwa Corbie, obejmuje ona dwa teksty: tzw. Ordo Monasterii: klasztorny porządek modlitw, dnia i życia, z około 400 słowami, i tzw. Praeceptum: reguły klasztoru o około pięciokrotnej – w stosunku do pierwszego tekstu – objętości. Nie ma żadnej uzasadnionej wątpliwości, co do augustynowego pochodzenia Praeceptum. O pochodzeniu od Augustyna świadczy tradycja literatury rękopiśmiennej z około 300 zachowanymi świadectwami, z których 15 pochodzi z pierwszego tysiąclecia. Udowadniają to także warstwa językowa i treść tegoż pisemka. Jak już w 1959 r. udowodnił Tarcisius van Bavel, OSA, słownictwo, cytaty z Pisma św. i sposób myślenia odpowiadają całkowicie św. Augustynowi. Natomiast Ordo Monasterii, ze względów stylistycznych, trudno przypisać samemu Augustynowi, nawet, jeśli jest bardzo stare i już wcześnie zostało złączone z Praeceptum.

Gdy w XI w. instytuty Kanoników przyjmowały Regułę św. Augustyna, okazało się, że przepisy liturgiczne zawarte w Ordo Monasterii, także surowe posty i wielogodzinna, codzienna praca ręczna, którą nakazywało, nie były możliwe do zrealizowania w ich życiu. Dlatego też już ok. 1100 r. rozpoczęto całkowicie lub częściowo opuszczać tekst Ordo Monasterii, zaś nowe zakony z XIII w., jak: Dominikanie, Mercedarianie, Augustianie-Eremici, Serwici i inne, z początku przejmowały tylko Praeceptum, które poprzedza jedynie pierwsze zdanie z Ordo, które brzmi:” „Nade wszystko, najmilsi, należy miłować Boga, a następnie bliźniego, gdyż są to najważniejsze przykazania, jakie zostały nam dane”. W takiej formie i od tego czasu Reguła św. Augustyna została przejęta przez ponad 100 wspólnot zakonnych, które wybrały ją jako normę swego życia. Na pytanie o autentyczność tekstu, który obowiązuje jako Reguła św. Augustyna, można odpowiedzieć w następujący sposób: poza wyżej cytowanym pierwszym zdaniem, cały pozostały tekst jest według stylu i zawartości, tak samo autentycznym tekstem św. Augstyna, jak choćby jego Wyznania lub O Państwie Bożym. Niepewność występuje natomiast co do tego, czy tekst Praeceptum zostało napisane przez Augustyna najpierw dla klasztoru żeńskiego, czy dla męskiego. Istnieją mianowicie starsze rękopisy, w których tekst odnosi się do klasztoru żeńskiego; w nich jest on oznaczony jako Regularis informatio i występuje jako dodatek do listu – ostrzeżenia skierowanego do pewnego klasztoru żeńskiego. Ale Luc Verheijen uważa, wychodząc z punktu widzenia znajomości tradycji rękopiśmiennej, że Reguła męska jest starsza. Datuje ją, z uzasadnionych powodów na pierwsze lata urzędu biskupiego św. Augustyna (ok. 396r.) i przyjmuje, że była ona stworzona dla klasztoru laików w Hipponie.

O. Adolar Zumkeller (OSA), Rozważania nad Regułą św. Augustyna